‘Weet u wat een Indischman is? Iemand met een inlandse moeder en een Hollandse vader, zoals ik.’, vertelt Cees van Baardewijk. ‘Op 13 oktober 1927 ben ik in Soerabaja geboren, al snel verhuisden mijn ouders naar Batavia waar ik ben opgegroeid. Mijn vader kwam uit Gorinchem. Mijn grootvader was een arme schoenlapper. In 1920 zond hij zijn drie zonen naar Nederlands-Indië zodat hij 400 gulden handgeld per zoon kreeg. Zo begon mijn vader als loopjongen bij een grote handelsmaatschappij, de Geo Wehry. Later werd hij vertegenwoordiger in Junghansklokken in de hele Indische Archipel. Op Borneo ontmoette mijn vader in Bandjermasin mijn moeder. Haar vader was naast dorpshoofd ook hoofdcommissaris en schooldirecteur. Mijn moeder beheerste vele talen en werd privésecretaresse bij de Banka-Billiton Maatschappij, een grote tinmaatschappij. Mijn vader had het ambitieuze plan om binnen een paar jaar met zijn gezin naar Zwitserland te emigreren. Hij was een dominante man en duldde geen tegenspraak. Hij gaf altijd af op de inlanders, terwijl hij nota bene zelf met een inlandse was getrouwd. Vaak zei hij tegen mij: “Cees, jij bereikt hier niets als Indo-Europeaan! We gaan naar Zwitserland, want daar kun jij arts worden!” Hij had een punt, je kon destijds als Indo-Europeaan moeilijk een topbaan krijgen en Nederlandse ambtenaren in dezelfde functie verdienden altijd meer. Als kind tussen twee culturen ervoer ik dagelijks het onderscheid dat in die koloniale samenleving werd gemaakt. Ik was te donker om Hollands en te licht om inlands te zijn.’

‘Die dag mochten we weer naar huis gaan, maar we hadden wel het vermoeden dat onze anti-Nipponverklaring ons niet in dank werd afgenomen. Op 24 september 1944 om 6 uur ’s ochtends werd ik van mijn bed gelicht door de Japanse militaire politie, de Kempetai. Ze hadden bij een huiszoeking pamfletten die ik rondstrooide onder mijn bed gevonden, maar dat vertelden ze mij op dat moment niet. Ik wist absoluut niet waarom ze mij gevangen namen. Ze wilden waarschijnlijk een voorbeeld stellen. Ik werd meegevoerd naar Sectie 6 in Kramat. Sectie 6 was een groot patriciërshuis waaronder zich cellen bevonden. Daar werd ik de eerste vier weken gevangen gehouden met 10 jonge anti-stemmers in één cel. Mijn moeder had bij de Javaanse gevangeniscommandant Soeria voor elkaar gekregen dat ze ons eten mocht brengen. Mijn moeders Javaanse taal maakte kennelijk indruk op hem. Met drie man tegelijk werden we naar een bak water gebracht om ons te wassen. Door de celmuren kon ik met andere gevangenen spreken. Na een maand kreeg ik eenzame opsluiting. Er was geen daglicht en het dak van de kleine cel liep schuin. Ik sliep op de grond, zonder matras. Mijn etensbord gebruikte ik als hoofdkussen. Je wordt suf van het donker, alle dagen lijken hetzelfde en je weet niets meer. In deze periode vermagerde ik sterk.’

‘Na drie maanden werd ik overgebracht naar de Politieke Inlichtingendienst (PID ) aan het Koningsplein. Twee Kempetai verhoorden mij en gooiden de pamfletten van onder mijn bed op tafel. Met één harde klap in mijn gezicht werd ik bewusteloos tegen de grond geslagen. De hele dag door werd ik ondervraagd en in mijn gezicht en op mijn rug geslagen. Om 16.00 uur werd ik suf geslagen naar Sectie 6 teruggebracht. We moesten toezien hoe anderen de zogenoemde ‘waterproef’ ondergingen, waarbij zij vastgebonden op een bed volgegoten werden met water. Vervolgens werden zij op de grond gegooid en sprong een Japanner op hun buik. Deze gruwelijke wreedheden overleefde vrijwel niemand. Anderen moesten lang met een stok in hun knieholte op de grond gehurkt zitten, zodat hun knieschijven eruit sprongen. Hun geschreeuw ging door merg en been. Dit was allemaal pure intimidatie om ons verzet te breken.’

‘Op 25 januari 1945 werden alle Indische jongens uit Sectie 6 in een vrachtwagen naar de Glodokgevangenis gebracht in de benedenstad van Batavia. Het was een oude afgekeurde gevangenis, die de Japanners in gebruik namen. Bij het betreden van het kamp had ik het geluk dat ik een door mijn moeder gemaakte pyjama met een lange broek droeg, waardoor men niet goed zag dat ik sterk vermagerd was. Daarom dachten de Japanners dat ik nog sterk genoeg was om eten te dragen en werd ik als stoker in de corveeploeg geplaatst. Iedere dag moest ik houten blokken met een bijl in vieren splitsen. De hele dag moest ik op een beperkt terrein bij de keuken blijven. Eénmaal per dag moest ik samen met een andere jongen een loodzware ton van 50 kilo met eten van de keuken naar het plein dragen. Ik heb er nog littekens van op mijn schouder en rug. Je mocht niemand spreken, dat kon ook niet want je was voortdurend omgeven door vier bewakers. We sliepen met 8 man in een kleine cel met de corveeploeg, het keukenpersoneel en de stokers. In alle cellen krioelde het van de wandluizen, die voortdurend over je heen kropen. Niemand kon ontsnappen, omdat we als grote Indischmannen teveel opvielen tussen de kleine Javanen. Onderduiken was er niet bij, want een Javaan gaf je ook meteen aan. Het ergste was dat er binnen drie weken al een dode onder ons viel. Hij had te weinig gegeten. Ik kende hem goed. Snel daarna viel er nog een dode. Ze hadden zoveel heimwee dat ze niet meer aten. Hun lijken werden op een kar buiten de poort gezet. Het was afschuwelijk om je medegevangenen te zien verhongeren. In die zeven gruwelijke maanden in de Glodokgevangenis raakten we 70 man kwijt. Alle gevangenen waren sterk vermagerd, iedereen stond op instorten. Alleen op 29 april, de verjaardag van de Japanse keizer, kregen we een uitgebreid feestmaal met gebraden vlees en gebakken garnalen, waardoor sommige jongens zich overaten en stierven aan een maagscheuring.’

‘In Holland kwam ik bij een tante in huis om mijn HBS af te maken. Op de eerste dag zei ze: “We gaan nu een echte Hollandse jongen van jou maken!” Dit schoot mij in het verkeerde keelgat. Het verbaasde mij dat mijn familie zo weinig over Nederlands-Indië wist. Ze dachten dat de huizen op palen stonden. Mijn familie en mijn vrienden op school begrepen mijn Indische cultuur niet. Soms trok ik mij huilend op mijn kamer terug. Er was zo weinig bekend over Nederlands-Indië en over wat wij net hadden meegemaakt. Bovendien kreeg ik verkering met een katholiek meisje en dat was volgens mijn streng gereformeerde tante helemaal uit den boze. Ik trok een denkbeeldig harnas aan en wapende mij tegen de Hollandse betutteling en tegen de discriminerende opmerkingen. Ik ben nog een aantal keren met mijn Hollandse vrouw teruggeweest naar Indonesië en in de bergdorpjes herken ik de sfeer van vroeger nog. Ik zie de adat, het gewoonterecht en de omgangsvormen, dan weer terug en voel me senang! Ik spreek de taal en voel me als het ware even terug in de tijd. Alleen in die bergen valt het harnas van me af.'

‘In 1984 heeft Erick Soute zoveel mogelijk Indische jongemannen van de Glodokgevangenis aangeschreven en de eerste reünie georganiseerd in Amersfoort. Het weerzien was fantastisch. We zijn Holland trouw gebleven tot het bittere einde. Ongeveer zeventig jongens hebben die keuze met hun dood moeten bekopen en die herdenken we bij onze jaarlijkse reünie in Bronbeek. De vriendschappen met die Indische verzetsstrijders betekenen veel voor mij en gaven mij al die jaren hoop om door te gaan! Niemand van ons had destijds een andere keuze kunnen maken. Je was half-Hollands en half-inlands en je wilde geen van beide verloochenen. Als ik de Japanse vlag zie, krijg ik nog steeds koude rillingen. ‘Die vlag haat ik vanuit de grond van mijn hart!’ De Nederlandse overheid heeft ons lange tijd niet erkend als verzetsstrijders. In 1983 kregen wij van het ministerie een brief dat de Verzetsherdenkings-kruizen op waren en niet meer bijgemaakt zouden worden voor ons. We hebben zelf een Glodok-Herdenkingskruis laten vervaardigen. Veel Glodokjongens zeiden: “Soedah” wat betekent ‘Laat maar!’ Ik kon dat niet. Ik heb Prins Bernhard namens onze groep een brief geschreven met het verzoek om erkenning. Hij was een man naar mijn hart en de prins schreef ons een keurige brief terug. Het was te zot voor woorden dat we niet werden erkend. Met twee andere Glodokjongens streed ik voor erkenning bij de Buitengewone Pensioenraad, de Centrale Raad van Beroep en de Nationale ombudsman. Je moest oorlogsgerelateerde lichamelijke of geestelijke klachten hebben om in aanmerking te komen voor een Indisch Verzetspensioen, waardoor slechts weinig Glodokjongens er recht op hadden. Die Jappen hebben mijn rug kapotgeslagen. Uiteindelijk zijn we na onze jarenlange strijd erkend door de Wet Indisch Verzet, omdat we ons in de Tweede Wereldoorlog gedurende langere tijd bleven verzetten tegen de Japanse bezetter en trouw gebleven zijn aan Holland.”

Interview: Ellen Lock, PUR-cliëntenblad Aanspraak, Juni 2010