‘Voor mij was de maand november 1945 de meest gruwelijke,’ aldus Henk Anthonijsz. ‘Tijdens de onafhankelijkheidstrijd van Indonesië, de Bersiap, werd mijn neef Rob door Indonesische vrijheidsstrijders doodgeschoten. Wij droegen zijn lijk het huis binnen en verborgen onszelf onder de eettafel uit angst voor eenzelfde lot. Japanse militairen hebben ons gered en geëvacueerd. Het was vreemd om gered te worden door de voormalige vijand.’

Henk Anthonijsz vertelt: ‘Ik ben geboren op 5 maart 1926 in Semarang als de jongste zoon in een rooms-katholiek gezin met zes kinderen. Mijn oudste broer en mijn moeder waren al voor de oorlog gestorven aan tbc. Mijn vader was deurwaarder geweest maar verloor zijn baan en dus verhuisden wij naar een grote barak in Bandoeng van de rooms-katholieke armenzorg. Hier woonde ik met mijn vader en mijn broer. Mijn twee getrouwde zussen woonden in Malang en mijn jongste zusje kon bij hen wonen. Op 8 december 1941 hoorden we in een radiotoespraak de gouverneur-generaal Japan de oorlog verklaren vanwege de aanval op Pearl Harbor de dag ervoor. Als zestienjarige zat ik op de mulo en ging bij de luchtbeschermingsdienst. Mijn broer werd opgeroepen voor het KNIL, maar hij werd al snel krijgsgevangen gemaakt en is naar het mannenkamp Tjimahi overgebracht. Ik bleef alleen achter met mijn vader.

Op 8 maart 1942 zagen we de Japanners de stad binnentrekken op fietsen. Wij waren bang dat ze ons huis binnen zouden komen, want ons nieuwe onderkomen lag vlak aan Lembangweg. Enkele maanden later werd mijn vader geïnterneerd in het Stella Maris-klooster in Bandoeng. Vlak voor zijn vertrek zei hij: ‘Ga jij maar naar onze goede vrienden, de familie Kerkhoff.’ Bij hen was ik welkom qua onderdak. Ik zocht klusjes in ruil voor eten.

Voor een Chinese bakker mocht ik brood bezorgen. Daarnaast hielp ik vrouwen en kinderen naar het kamp verhuizen. Een deel van het bezorgloon gaf ik aan de familie Kerkhoff voor de lieve opvang. Eens stond ik met mijn broodmand bij de kampomheining toen een vrouw mij om wat brood vroeg. Ik gaf haar wat broden en die gooide ze meteen over de kampomheining. We hoorden direct dat ze zeer welkom waren. Als zestienjarige Indo werd ik niet geïnterneerd en in het noorden van de stad trok ik met een groepje vrienden op. Eén van hen vroeg mij om mee te doen met het verzet tegen de Japanners, maar ik durfde niet. Later zijn zij opgepakt en naar de Glodok-gevangenis gebracht. Ik mocht mijn vader nog tweemaal bezoeken. Zijn kamp werd opgeheven en hij moest naar het 15e Bat(aljon infanterie) in Bandoeng. Daarna hoorde ik niets meer van onze gezinsleden gedurende de hele oorlog. Ik bleef alleen achter en miste mijn vader natuurlijk enorm.’

‘Op 14 januari 1945 moest ik me melden bij het Japanse gezag in het politiebureau met mijn matras in een bultzak. Vervolgens werd ik overgebracht naar Goenoeng Haloe, 30 kilometer ten zuidwesten van Bandoeng. De voorzitter van het plaatselijk Indo-Comité, de heer Suyderhoud, had dit werkkamp met anderen opgezet om de belangen van jonge Indo-Europeanen te beschermen, zodat we niet alsnog door de Japanners weggevoerd zouden worden. Op deze verlaten theeplantage werden we aan het werk gezet door Indo-Europeanen onder leiding van één Japanse supervisor, die Ema heette. Er was elke ochtend appèl waarbij we werden geteld. Als een van de jongsten en tengersten kreeg ik lichte werkzaamheden als corvee; citroengras plukken en een tuin bewerken. We hadden geen honger en hoewel het kamp open was, werd de omgeving streng bewaakt. Vluchten naar de kampongs in de bergen had geen zin, want kampongbewoners of Japanners stuurden je terug en dan kreeg je klappen. Eén jongen is ooit ontsnapt uit Goenoeng Haloe. Na de oorlog hoorde ik dat hij was opgepakt in Bandoeng en direct naar de Glodok-gevangenis was gebracht, waar hij het ongelofelijk zwaar heeft gehad. Hij zei toen: ‘Was ik maar bij jullie in Goenoeng Haloe gebleven.’ Tijdens een voetbalwedstrijdje in het kamp brak ik mijn pols en van de heer Suyderhoud moest ik alleen reizen naar het ziekenhuis in Bandoeng. Ik ben naar een tante in de stad gelift en kon de volgende dag in het ziekenhuis terecht. De arts heeft mijn pols gezet en ik moest twee weken rusten. In de stad hoorde ik dat de geallieerden aan het winnen waren. Van de heer Suyderhoud moest ik echter terug naar het kamp. Hij zei: ‘Meld je morgenochtend bij de gaarkeuken en zeg in het kamp niets over de Japanse verliezen, omdat het misschien maar geruchten zijn!’ Natuurlijk heb ik mijn slapie wel meteen ingelicht bij terugkeer.’

‘Enkele dagen later kwam een Indonesische politieagent ons vertellen dat de oorlog voorbij was. Hij droeg ons op om rustig in het kamp te blijven, zodat we daar voedsel en medische zorg konden krijgen en beschermd zouden zijn tegen vrijheidsstrijders. Maar dat konden wij niet opbrengen. Na een paar dagen zeiden wij: ‘Barst maar, we gaan naar huis!’ We wilden niet meer wachten op een volgende opdracht. Met een aantal kampgenoten liftte ik naar familie in de stad. Bij de Rode Kruispost kreeg ik een bewijs dat ik in het kamp had gezeten en had daarmee recht op een voedselpakket. Bij deze post hingen namenlijsten van de doden en overlevenden in de kampen. Ik hoorde iemand in de menigte zeggen: ‘Anthonijsz is overleden!’ Mijn vader bleek vanuit het 15e Bat ernstig ziek te zijn overgebracht naar het beruchte dodenkamp Ambarawa 7, waar hij is gestorven. Later kreeg ik een kampgenoot van vader aan de telefoon die mij vertelde over mijn vaders laatste dagen. Zijn broer, mijn oom Piet Anthonijsz, zat ook in Ambarawa, maar is spoorloos verdwenen met zijn hele gezin. Je blijft je altijd afvragen wat er met hen is gebeurd. Mijn broer heeft als dwangarbeider aan de Birma-spoorlijn gewerkt en kwam pas maanden na de Japanse capitulatie terug.’

‘In 1951 leerde ik via een vriend mijn vrouw Frida kennen tijdens een dubbeldate naar de bioscoop. We trouwden in 1952 in Jakarta en in 1954 kregen wij onze dochter. Na diverse cursussen en banen in boekhouden werd ik assistent-accountant bij het accountantskantoor Frese & Hogeweg in Jakarta. Op 20 november 1957 kreeg ik bericht van het ministerie van Justitie dat ik vóór 8 februari Indonesië moest verlaten. Vanwege mijn werk wilde ik geen steekpenningen geven om de verplichte permanente verblijfsvergunning te bemachtigen, noch mijn Nederlandse paspoort inleveren. Mijn werkgever spande zich enorm in, omdat ze mij op hun kantoor in Amsterdam konden gebruiken.

Zij betaalden de overtocht voor mij en mijn gezin. Op 31 januari 1958 zijn we in Nederland aangekomen, maar mijn vrouw wilde niet in Amsterdam wonen. Na een kort verblijf in een opvangcentrum en bij familie kwamen we in Eindhoven terecht, waar ik hetzelfde werk kon vinden en we nu nog wonen.’