Joost van Bodegom wordt per 1 oktober 2005 voorzitter van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945. Van 1976 tot 1997 was hij burgemeester van de gemeente Opsterland in Friesland. Sinds 1998 is hij voorzitter van de Raadskamer Wetten Buitengewoon Pensioen. Van Bodegom: “Regelmatig word ik in mijn werk voor de Pensioen- en Uitkeringsraad geconfronteerd met ouderen die opeens gaan praten over hun oorlogsverleden en die dit meestal als een bevrijding ervaren. Zelf heb ik ook al mijn oorlogservaringen opgeschreven en daarmee viel een grote last van mijn schouders.”

"Omdat een vriendin van mijn moeder ernstig was lastiggevallen door een dronken Japanner, vond mijn moeder het onveilig om daar te blijven. Op uitnodiging van vrienden vertrokken we naar de nabijgelegen koffieonderneming Gambar. Inmiddels was mijn vader krijgsgevangene in Malang. Eind december 1942 zijn we naar een klein kamp bij Blitar gegaan, Galoehan genaamd, met 300 vrouwen en kinderen. Onze kokkie is in de dessa naast het kamp gaan wonen om eten voor ons te blijven maken. In Galoehan mochten we nog zingen, hadden we redelijk te eten en mochten we korfballen. We kregen van mijn moeder een kleine papegaai. De Japanse kampcommandant wilde onze papegaai hebben, maar de Nederlandse kampleidster zei dat wij dan ontroostbaar zouden zijn en toen mochten we de papegaai houden. Na een half jaar ging het kamp dicht: er kwam permanent Japanse bewaking en we zaten gevangen. Begin februari 1944 werden we naar Banjoebiroe 10, Midden-Java, overgebracht in een volgepakte trein. Banjoebiroe 10 was een oude gevangenis met hoge muren. Je kon alleen de kruin van een klapperboom zien achter een hoge grijze muur. Toen wij daar kwamen zaten er al 4.000 vrouwen en kinderen in grote zalen. Vanaf begin 1944 tot augustus 1945 kregen we structureel te weinig te eten en kwamen er alleen maar meer vrouwen en kinderen bij. Je had altijd honger en er was voortdurend hitte. Ik had het geluk dat mijn moeder het optimisme zelf was. Sommige moeders braken dikwijls in tranen uit. Mijn moeder heeft in mijn bijzijn nooit gehuild en ze hield ons altijd het vooruitzicht van vaders terugkeer voor. Ook opa en oma in Holland met de speelgoedstoomtreinen waren een geliefd onderwerp. In een brief na de oorlog aan haar ouders schreef ze: ‘Ik heb voor de oorlog een kind van een jaar verloren en wat kan er erger zijn dan dat verdriet?’ Daarom was mijn moeder nergens bang voor en altijd de rust zelve. Mijn moeder hield altijd de moed erin.”

"We werden eerst naar Ambarawa geëvacueerd en vervolgens naar Semarang. Daar werden ook aanvallen door de vrijheidsstrijders gepleegd. Vader schreef ons: ‘Jullie moeten weg van Java!’ Van de veertig brieven die mijn vader na de oorlog aan mijn moeder heeft geschreven zijn er vijfendertig bij haar gearriveerd. Meestal kruisten hun brieven elkaar. Enkele kwamen een jaar na dato pas in Nederland aan. Ook waren een paar brieven geopend door de geallieerden. Dankzij mijn vaders brieven wisten wij dat hij nog leefde. Halverwege 1943 hoorden we van de vrouw van een vriend van vader dat hij in Birma zat. Na de oorlog bleef vader schrijven: ‘Wanneer hoor ik nou wat van jullie?’ Op 20 oktober 1945 opende hij onze eerste brief en keek meteen naar het einde om te zien of we alle vier nog leefden. Met een Engels troepentransportschip zijn wij eind 1945 naar Ceylon vertrokken. In Kandy, hoog in de bergen op Ceylon, kwamen we in Engelse barakken terecht. Voor het eerst sinds het kamp hadden we privacy en kregen we onderwijs. Via de correspondentie ontdekte mijn vader dat we naar Ceylon waren gegaan. Tijdens zijn tewerkstelling aan de Birmaspoorweg heeft hij alle tropenziekten gehad. Omdat hij op sterven na dood was, ontkwam hij op het nippertje aan tewerkstelling in Japan. Op een gegeven moment moest hij meer vet eten omdat hij vel over been was. Hij heeft van een medegevangene geld geleend tegen 500% rente om voedsel te kunnen kopen. Dat bedrag heeft hij na de oorlog werkelijk nog terugbetaald. Als ik dát creatuur ooit te pakken krijg…! Maar mijn vader heeft helaas nooit zijn naam willen noemen.”

“Op 31 januari 1946 was er ‘s avonds een groot feest in Kandy ter gelegenheid van prinses Beatrix’ verjaardag. Bovendien zouden er mannen uit Birma terugkeren. Er werd omgeroepen: ‘Is er een mevrouw Jans in de zaal?’ Omdat mijn moeder deze mevrouw kende stond ze ook op. Op dat moment zag mijn vader, die ook net gearriveerd was, haar en riep: ‘Lien!’ Ze omhelsden elkaar op het podium. Toen mijn ouders die nacht thuiskwamen, moesten wij raden wie deze meneer was. Mijn zus zag haar vader voor het eerst sinds haar tweede jaar en ze moest niets van hem hebben. Ik weet die situatie nog precies te beschrijven omdat ik met mijn moeder altijd over het kamp heb kunnen praten. Met mijn vader spraken we er nooit over. We wisten niet dat hij nog lang nachtmerries heeft gehad van het kamp, dat heb ik later pas na zijn overlijden van mijn moeder gehoord. Begin april 1946 gingen wij aan boord van de Ruys naar Amsterdam C.S.. Ik weet nog hoe we langs de bollenvelden voeren door het Noordzeekanaal. Een vriendin van mijn moeder haalde ons met de auto op en bracht ons naar mijn grootouders in Huis ter Heide bij Zeist. ‘Dag grootvader, dag grootmoeder, waar zijn de treinen?,’ zeiden mijn broer en ik. Binnen de kortste keren zaten we op zolder en kwamen er niet meer vanaf.”

“Aan een aantal dingen uit het kamp ben ik erg gehecht, zoals de afgesleten lepel waar ik in het kamp de ‘koffieklop’ mee klopte. Er is een kniekous bewaard, die mijn moeder voor mijn vader heeft gebreid in het kamp. Ook kreeg ik de sprookjesboeken waaruit mijn moeder ons eindeloos voorlas in het kamp. Dankzij haar kracht en moed hebben wij het gered. Voor mij en mijn familie is het heel belangrijk om alle brieven van mijn vader te hebben. Ik heb ze uitgetypt en aangevuld met onze herinneringen. Ik citeer uit Macbeth: ‘Geef woorden aan verdriet, verzwegen smart breekt, met zijn fluisteren, het bezwaarde hart.’ Het op papier zetten van de oorlogsgebeurtenissen kan als een bevrijding werken voor de persoon in kwestie en zijn of haar familie.
Ik vind het een uitdaging om voorzitter van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 te worden. Sinds 1990 heb ik als lid - en sinds 1998 als voorzitter - van de Raadskamer Wetten buitengewoon pensioen alle herdenkingen bij het Indisch Monument meegemaakt. Ik vind het heel belangrijk om gelijkgezinden te zien. Je voelt je dan toch een beetje thuis. Het is goed om ieder jaar een dag van bezinning te hebben. Als nieuwe voorzitter zal ik mijn best doen om deze herdenking zinvol te houden.”

Interview: Ellen Lock, PUR-cliëntenblad Aanspraak, september 2005.