Willem Punt vertelt: ‘Ik ben geboren op 9 juni 1921 als oudste zoon van een arm christelijk-gereformeerd gezin in IJmuiden. Mijn vader was kuiper, hij maakte tonnen voor de visvangst, maar zijn beroep raakte in onbruik en hij was vaak werkeloos. Doorleren zat er voor ons dus niet in. Op mijn zestiende werd ik lichtmatroos bij de Stoomvaart Maatschappij Nederland (SMN) en voer meteen naar Indië. Mijn familie stond me altijd bij de sluizen van IJmuiden uit te zwaaien. Op mijn zeventiende zag ik mijn ouders daar voor het laatst. Mijn moeder is tijdens de oorlog overleden aan tyfus.
Op 10 mei 1940 zond mijn vader een brief aan mijn leidinggevende, die mij het volgende voorlas: ‘Zend mijn zoon alstublieft voorlopig niet terug naar Nederland, want het is bloedlink op de Noordzee. Als Willem blijft varen voor de koopvaardij, dan hoeft hij niet in militaire dienst op zijn achttiende.’ Voortaan mocht ik redelijk veilig op de pakketvaart tussen Amerika en Indië varen. Een oudere stuurman op dat schip vond het leuk om mij onder zijn hoede te nemen en leerde mij dag en nacht het vak.

Tijdens mijn week verlof in Soerabaja brak de oorlog in Azië uit. Op de radio in mijn hotel hoorde ik dat Pearl Harbor was aangevallen. Japan bombardeerde kort daarop ook Soerabaja en al het koopvaardijpersoneel moest helpen om de branden te blussen en lijken te bergen. Zoveel inlanders heb ik in de vlammenzee zien sterven. We volgden de tactiek van de verschroeide aarde; er mocht niets achterblijven waar de Jappen profijt van zouden kunnen hebben. Zo kregen we de opdracht zoveel mogelijk pyrotechnische werkplaatsen op Madoera in de lucht te laten vliegen.

Op 10 mei 1942 werden mijn maat Leen Sloot en ik door de Jappen ingerekend en naar de Struiswijkgevangenis in Batavia afgevoerd in een vrachtwagen. Wij werden zes maanden opgesloten samen in één kleine cel van 1,5 bij 2,5 meter. Het was steng verboden met anderen te praten. De Japanners bleven ons ondervragen, medegevangenen zag ik in elkaar geslagen na een verhoor voorbijkomen of we zagen ze helemaal niet meer terug.
Vanaf maart 1943 werden in de Struiswijk-gevangenis vooral ‘Europese prominenten’, politiefunctionarissen, docenten en stadswachters uit Batavia opgesloten die eerder in de Glodok-gevangenis geïnterneerd waren. We hadden het geluk dat de Nederlandse kampleiding in handen kwam van jonkheer Herman van Karnebeek. Hij was kapitein en had de hand geschud van de Japanse keizer toen zijn vader voor de oorlog namens Nederland olieonderhandelingen met Japan had gevoerd. Aangezien de Japanse keizer heilig was, had de Japanse kampcommandant diep respect voor de jonkheer. Hij kreeg het voor elkaar dat we medicijnen en boeken kregen. De bibliotheken werden leeggehaald en naar de gevangenis gebracht. Ik stortte me op de studie ‘Stuurman en Werktuigkundige’. Vrijwel alle docenten van die opleiding zaten ook in het kamp. Dag en nacht leerde ik en slaagde cum laude in het kamp voor het examen.

Er kwam een nieuwe Japanse kampcommandant die niet meer zachtzinnig met Van Karnebeek omging. Begin januari 1944 werden wij allen vanuit Struiswijk overgeplaatst en in een geblindeerde trein naar een ander gevangenkamp afgevoerd. Er werd niets over het doel van de reis gezegd. Met 2.000 man moesten we van het treinstation marcheren naar de voormalige kazerne van het Tiende Infanterie Bataljon van het KNIL in Bandoeng. Met zo’n 6.000 man waren we hier geïnterneerd. Wie probeerde te ontsnappen werd voor het oog van het hele kamp gedood. Leen en ik moesten vanaf dat moment zware dwangarbeid verrichten: grote geulen graven voor vrachtauto’s. Koopvaardijlieden waren nu dwangarbeiders in de ogen van Japan en geen burgergeïnterneerden meer.

Op een dag werden we medisch gekeurd door twee Japanse artsen voor werk overzee. Op een pisangblad moesten we de ene arts onze ontlasting tonen, de andere arts onderzocht de rest van je lichaam. We werden allebei goedgekeurd voor dwangarbeid. Terug in de barak kwam er een koopvaardijman op me af die aan handlijnkunde deed. Hij had al een aantal medegevangenen de toekomst voorspeld, en vroeg opeens of hij mijn handen mocht lezen. Ook al geloof ik niet in hocuspocus, toch zei ik voor de lol: “Ga je gang maar”. Hij zei: “Binnen een paar dagen beleef je een groot ongeluk. Het laatste stuk moet je zwemmen, maar je kunt het, jij komt eruit. Je maat Leen Sloot en ik zullen het niet overleven. Vervolgens word je ernstig ziek, maar ook dat zul je overleven en naar Holland terugkeren. In Holland blijf je kort, want ik zie je in een wit uniform in een warm land met een blonde vrouw en twee kinderen. Niet verder vertellen hoor, anders breekt er paniek uit.”

Een Japanse reddingsboot keerde weer terug na de Japanse overlevenden aan land te hebben gezet. De korvet kwam recht op ons afvaren en de kapitein vroeg wie onze leider was. Alle Ambonezen wezen mij aan. De kapitein nam ons aan boord, maar allereerst werd ik keihard afgeranseld omdat ik had willen ontsnappen. Vervolgens werd ik door een Japanse arts aan boord helemaal ingesmeerd met jodium, zodat ik helemaal geel was. Hij zette ook een Japans teken op mijn hoofd, waardoor ze me allemaal uitlachten. Zo versuft als ik was van de pijn, maakte het me niets meer uit. Ik was in elk geval uit zee. Gevangenen die in slaap waren gevallen of verzwakt waren, werden door de Jap zonder pardon weer overboord gegooid. Op de kust van Sumatra beland moesten we naar een gevangenis in Padang lopen. Ik had een cel zonder dak en zonder schaduw, waar ik toen flink verbrand ben. Mijn borst en buik zijn wel goed genezen, dank zij die jodium.

Pas een aantal jaren geleden zag ik in een documentaire van ‘Andere Tijden’ dat de Engelse commandant van de onderzeeër de HMS Tradewind op 17 september 1944 had gezien dat zijn lange afstand periscoop stuk was gegaan door zeewater. Hij zou nog één dag patrouilleren bij de zuidwestkust van Sumatra tussen Bengkoeloe en Padang. Via een tweede korte afstand periscoop werd een sliert rook aan de horizon gezien. Commandant Maydon besloot om dichterbij te varen en vuurde vier torpedo’s af, waarvan twee de vijand troffen. Hij kon niet weten dat er krijgsgevangenen aan boord van de Junyo Maru waren, want het vrachtschip voer alleen de Japanse vlag. Eind 1942 had het Internationale Rode Kruis er bij Japan op aangedrongen om volgens Geneefse afspraken met een rood kruis aan te geven dat er gevangenen aan boord waren. 
Door die scheepsramp ben ik van mijn geloof afgestapt. Mij is altijd voorgehouden: ‘God is een verhoorder der gebeden’. Nou vergeet ’t maar, er is wat afgebeden om mij heen in die golven en in de kampen. De voorspelling van die vreemde vogel is precies uitgekomen. Ik werd stuurman op de grote vaart, trouwde mijn Hollandse vrouw en we kregen twee kinderen. Later werd ik hoofd algemene zaken bij de Nautische dienst van Shell Rotterdam. Voor iedereen op kantoor was ik een vraagbaak, want ik kende de wereldzeeën en de vrachtschepen. Tegenwoordig hoef ik niet zo nodig meer op reis. In het echt ziet zo’n tropisch paradijs er stukken minder fraai uit dan in de reisgids. Mijn vrouw en ik hebben het hier goed samen.’

Interview: Ellen Lock, SVB/PUR-cliëntenblad Aanspraak, September 2011